Kültürümüzde önemli bir yeri olan tasavvufi yorumlardan biri Alevilik-Bektaşiliktir. Alevi
kelimesi sözlükte, Ali tarafında olan, Ali’yi seven, Ali’ye bağlı vb. anlamlara gelir. Dinî bir kavram
olarak Alevilik, Hz. Peygamberin (s.a.v.) vefatından sonra halifeliğin, Hz. Ali’nin ve onun
soyundan gelenlerin hakkı olduğunu savunan anlayışı ifade eder. Bektaşilik ise büyük mutasavvıf
ve düşünür Hacı Bektaş Veli’yi kendilerine pir ve önder olarak gören, onun yolundan
gitmeyi amaç edinen kimselerin bağlı olduğu tasavvufi yorumdur.
Hz. Muhammed’in vefatının ardından, sırasıyla Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz.
Ali halife olmuşlardır. Ancak bazı Müslümanlar, Peygamberimizin vefatından sonra halifeliğin
öncelikle Hz. Ali’nin hakkı olduğuna inanmışlardır. 680 yılında Yezid’in emriyle Peygamberimizin
sevgili torunu Hz. Hüseyin ve ailesinden bazı kişiler Kerbela’da şehit edilmişlerdir. Bu acı olay
Müslümanlarda büyük bir üzüntüye neden olmuştur. Birçok kişi ehl-i beyt mensuplarına ve
onların haklarına sahip çıkmaya başlamıştır. İşte bu yaklaşım zamanla sistemli hâle gelmiş ve
Alevilik akımının doğup yaygınlaşmasını sağlamıştır. Horasan erenlerinden biri olan, Hacı Bektaş Veli 1209 yılında
doğmuş, 1271 yılında vefat etmiştir. O, Anadolu’yu yurt edinmiş,
burada yaşayan Türkmenlere Allah ve Peygamber sevgisini
aşılamak için büyük çaba harcamıştır.
Hacı Bektaş Veli, insanlara İslam’ın ilkelerini ve güzel ahlak
prensiplerini kavratmayı amaç edinmiştir. O, sevgi ve hoşgörüyü
ilke edinmiş, sade bir dille verdiği nasihatlerle insanların kalbinde
yer edinmiştir. Sohbetlerinde tevazu, cömertlik, fedakârlık,
sevgi, saygı, anlayış vb. değerler üzerinde önemle durmuştur.
İnsanlara kin ve nefretten uzak durmayı, zorda kalanlara yardım
etmeyi, cömert olmayı ve kimsesizleri gözetmeyi öğütlemiştir. Alevilik-Bektaşilikte ehl-i beyt sevgisinin önemli bir yeri vardır. Ehl-i beyt, Hz. Peygamberin
(s.a.v.) ev halkı anlamına gelir. Pek çok İslam âlimine göre ehl-i beyt Hz. Muhammed’le birlikte,
Hz. Ali, Hz. Fatma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’den oluşmaktadır. Alevilik-Bektaşilik düşüncesine
göre her Müslüman, ehl-i beyti sevmeli ve saymalıdır. Kerbelâ’da günlerce aç ve susuz
bırakılarak şehit edilen ehl-i beyt mensuplarının acısını da yüreğinde hissetmelidir.
Alevilik-Bektaşilikte en çok önem verilen ilkelerden biri de on iki imam inancıdır. On iki
imam inancı, Alevilik-Bektaşilikte Hz. Muhammed’den sonra önder olarak kabul edilen ve Hz.
Ali ile Hz. Fatıma’nın soyundan gelen on iki kişiyi ifade eder. Buna göre on iki imam sırasıyla
şu kişilerden oluşur:
1. Hz. Ali
2. Hz. Hasan
3. Hz. Hüseyin
4. İmam Zeynelabidin
5. İmam Muhammed Bakır
6. İmam Cafer Sadık
7. İmam Musa Kazım
8. İmam Ali Rıza
9. İmam Muhammed Taki
10. İmam Ali Naki
11. İmam Hasan Askeri
12. İmam Muhammed Mehdi
Sonuç olarak Alevilik-Bektaşilik sevgi, dostluk ve kardeşlik yoludur. Hacı Bektaş Veli’nin
yolundan giden kişi, komşularıyla iyi geçinmeli, muhtaçlara yardım etmelidir. Kötülüğe iyilikle
karşılık vermeli, kimseye kin beslememeli, dedikodu, iftira, haset, kibir, yalan, hile, zulüm, haksızlık
vb. kötülüklerden uzak durmalıdır. Yüreğinden her türlü kötülüğü ve kötü düşünceyi silip
atmalıdır. Eline, beline diline hakim olmalı, kimseye kötü söz söylememelidir. Alevilik-Bektaşilikte önem verilen kavramlardan biri cemdir. Cem kelimesi sözlükte; bir
araya gelmek, toplanmak, bütünleşmek gibi anlamlara gelir. Dinî bir kavram olarak ise cem;
Alevilik-Bektaşilikte belli bir disiplin ve kurallar içerisinde dede, pir veya mürşit denilen manevi
önderlerin yönetiminde gerçekleştirilen törene verilen addır. Cemin yapıldığı mekânlar ise
cemevi olarak isimlendirilir. Alevilik-Bektaşilikte cemevinin ve cem töreninin çok önemli bir yeri vardır. Alevi -Bektaşi
inancına göre cemevinin kapısı kutsal kabul edilir. Cemevinin ortasına “Kırklar Meydanı” adı
verilir. Meydanın tam ortası ise “Dâr Meydanı” olarak isimlendirilir. Alevi -Bektaşi kültüründe
cemin yapıldığı alan kutsal görülür. Burası, “Muhammed Ali Meydanı” ya da “ölmeden önce
ölünen yer” (1) olarak adlandırılır.